कृस्तीका एक सेनानि जसले विद्यालयको जग बसाले : लेखक रवीन्द्र माकाजू

पोखराको शैक्षिक इतिहासको चर्चा गर्नुपर्दा राणा प्रधानमन्त्री देवशमशेरले वि.सं. १९५८ सालमा स्थापना गरेको राजकिय संस्कृत प्रधान पाठशाला भीमकालीपाटनलाई बिर्सन हुँदैन । कास्कीलाई काशी सरह बनाउनमा यस विद्यालयले महत्वपूर्ण भूमिका खेलेको थियो । त्यस्तै पोखरा बाटुलेचौरका स्वामी नित्यानन्दले भाषा पाठशालाको स्थापना र विस्तारमा जुन भूमिका खेले त्यसलाई इतिहासले पनि बिर्सनु हुँदैन । अहिले अस्तित्वमा रहेका कतिपय विद्यालयहरु त्यही भाषा पाठशालाको जगमा बनेका छन् । यस्तै भाषा पाठशालामा उभिएको विद्यालय हो पोखरा महानगरपालिका वडा नं. २१ कृस्ती नाच्नेचौरको भविष्य निर्माण माध्यमिक विद्यालय ।

यो विद्यालयसँग एउटा मिठो कथा जोडिएको छ । एउटा अनौठो इतिहास भनुँ या प्रसङ्ग । विद्यालयका संस्थापकका रूपमा स्व. उपसेनानी टेकबहादुर रानाभाटलाई राखिएको छ । यो कसरी सम्भव भयो एक सैनिक जसले विद्यालय किन र कुन प्रसङ्गमा स्थापना गर्न सके ? यो धेरैका मनभित्रका जिज्ञासा हुनसक्छ ।

विद्यालयका संस्थापक स्व.टेकबहादुर रानाभाट आजभन्दा १०६ वर्ष अगाडि कृस्ती नाच्नेचौरमा जन्मिएका थिए । वि.सं. १९९५ मा उनी आफ्नो घरबाट भागेर त्यस बेलाको नेपाल (काठमाडौं) गई नेपाली सेनाको गोरखनाथ गणमा भर्ना भए । त्यसबेला उनले मासिक १२ रूपैया तलब पाउँथे । त्यसबेलाको सैनिकको काम भनेको टुडिखेलमा सेनाको बिगुल बजेपछि भेला हुन जानुपर्दथ्यो ।

टेकबहादुर लगनशील, मेहनती, इमान्दार भएकाले साथीभाइबिच लोकप्रिय थिए । उनले आफ्नो क्षमता, प्रतिभा बढाउँदै लगे । उनी तत्कालीन राणा प्रधानमन्त्री श्री ३ पद्यशमशेर राणाको आठ पहरीया भित्र परे । टेकबहादुरले पनि श्री ३ महाराजसँगै आफ्नो जन्मभूमि टेक्ने मौका पाए । टेकबहादुरको बोलीवचन, व्यवहारबाट प्रभावित भएर श्री ३ पद्यशमशेरले भने– टेकबहादुर ! म तिमीसँग खुशी छु । तिमीलाई के माग्ने ईच्छा छ माग । तत्कालै टेकबहादुरले आफूले पढ्न नपाएको पीडा पोख्दै भने– सरकार यो गाउँमा भाषा पाठशाला दिइ बक्सियोस् ।

टेकबहादुरलाई आफ्नो जन्मभूमिको माया थियो । उनले आफूले पढ्न नपाए पनि सारा गाउँबासी शिक्षाको ज्योतिबाट वञ्चित नहोस् भन्ने चाहना राखे । उनले आफ्नो व्यक्तिगत स्वार्थको चाहना राखेनन् । उनले आफ्ना लागि पद मागेनन् । धन मागेनन् । सुख सुविधा मागेनन् । केवल गाउँको, जन्मभूमिको भलो चाहे । यसबाट स्पष्ट हुन्छ टेकबहादुरको उदारता र महानता ।

श्री ३ पद्यशमशेर काठमाडौं पुगेपछि विद्यालयले स्वीकृति पायो । २००५ साल कात्तिक ९ गते खड्ग निशाना पाएर विद्यालयले गति लियो । त्यसपछि पोखरा विन्ध्यवासिनीका मेगराज पराजुली गुरु पर्वत राम्जाबाट पठनपाठनका निम्ति पहिलो गुरुका रूपमा नाच्नेचौर आई पुग्छन् । उनको २००६ साल मंसिरमा असमायिक निधन भएपछि केही समय विद्यालय गुरु विहिन हुन पुग्छ । २००९ साल भाद्र ६ गते विन्ध्यवासिनी कै गुरु बाबुराम रेग्मीले गुरुपद धारण गरेपछि विद्यालयले गति लिन्छ । उनले २०१६ सालसम्म विभिन्न बाधा र अवरोधलाई छिचोल्दै सेवा पु¥याउँछन् । २०१७ सालमा यस विद्यालयले भविष्य निर्माण स्कुलको रूपमा विधिवत मान्यता पाउँछ ।

हाल विद्यालय करिब ५० रोपनी क्षेत्रफलमा अवस्थित छ । टेकबहादुरका सुपुत्री पूर्व कर्मचारी इन्दु रानाभाटका भनाई अनुसार बुबा टेकबहादुर नारी शिक्षाका पक्षधर थिए । उनले आफूलाई उच्चशिक्षा हासिल गरेर जागिर खानुपर्छ भन्ने गरेको प्रसङ्ग सुनाउँदै भनिन्– बुबाले सधैं मान्छे उठ्नका लागि प्रमाणपत्र मात्र होइन इमान्दारिता र लगनशीलताको पनि त्यत्तिकै खाँचो पर्छ भन्ने गर्नुहुन्थ्यो ।

बुबा सधैं सत्कर्ममा विश्वास राख्ने गर्नुहुन्थ्यो भन्दै उनले भनिन्– असलमित्र, असल कार्य र भावनलाई भगवानले सधैं साथ दिने गर्नुहुन्छ ।

तर जे होस् टेकबहादुर रानाभाट आफ्नो नाम स्वर्णअक्षरले लेख्न सफल भएका छन् । उनको २०५६ सालमा निधन भएको थियो । हाल उनका दुई छोरा र ४ छोरी छन् । उनका सन्तानहरु रमेश र राजेन्द्र सुपुत्रीहरु बिन्दु, इन्दु, मिरा र इन्दिरा पनि त्यस विद्यालयको उन्नति र प्रगतिको लागि दत्तचित्त भएर लागेका छन् । उनीहरुले बाबुका नाममा अक्षयकोष राखिदिएका छन् ।